درمان غیر جراجی فتق دیسک ستون فقرات1393/6/25 451
فتق دیسک کمر یکی از بیماریهای مربوط به ستون فقرات است که افراد زیادی به خصوص در سنین جوانی و میانسالی به آن مبتلا می شوند. یکی از روشهای درمانی این بیماری، (منوال تراپی) است که توسط متخصصین فیزیکال تراپی انجام می شود. این افراد با تخصص ویژه‌ای که دارند در مرحله اول به کاهش درد و سپس تنظیم مهره ها و دیسک وافزایش فضا برای عصب درگیر (سیاتیک)کمک می کنند . نرمش‌ها و ورزش‌های مخصوصی که ارائه می دهند می تواند در کاهش درد و علائم بیماری هایی مانند فتق دیسک کمر موثر باشد
فتق دیسک کمر چیست؟
دیسک ستون فقرات چیزی شبیه به یک بالشتک ژله ای مانند است که قسمت درونی آن نرم و قسمت بیرونی آن کمی سخت تر است. این بالشتک بین استخوان ها یا همان مهره های ستون فقرات قرار دارد.
فتق دیسک کمر مشکلیست که برای این بالشتک به وجود می آید و عبارت است از خارج شدن بخشی از ماده نرم تر داخل دیسک کمر از طریق شکافی که بر روی قسمت سخت تر دیسک کمر ایجاد شده است. گاهی اوقات به این مشکل دیسک تضعیف شده و یا پارگی دیسک نیز گفته می شود.
فتق دیسک کمر می تواند اعصاب مجاور را تحریک کرده و باعث بروز درد، ضعف و بی حسی در دست و پا شود. از طرفی دیگر، بسیاری از افرادی که به دیسک کمر مبتلا هستند هیچ علائمی را تجربه نمی کنند. اکثر کسانی که با مشکل دیسک کمر مواجه می شوند نیازی به عمل جراحی ندارند.
علائم دیسک کمر چه چیزهایی هستند؟
ممکن است دیسک کمر شما هیچ گونه علائمی را از خود نشان ندهد و تنها در عکس های تصویر برداری قابل مشاهده باشد. اما در برخی موارد دیگر فتق دیسک کمر می تواند دردناک باشد. فتق دیسک بین مهره ها بیشتر در قسمت کمر بروز می کند اگر چه ممکن است در بین مهره های گردنی نیز اتفاق بیافتد.
شایع ترین علائم فتق دیسک کمر عبارتند از:
- درد در بازو و یا پا: اگر فتق دیسک کمر شما در قسمت پایین کمر باشد شما معمولا در باسن، ران و ساق پای خود احساس درد شدید می کنید. اگر فتق دیسک شما در مهره های گردنی اتفاق بیافتد، درد معمولا در شانه و بازو ها احساس می شود. این درد ممکن است در مواقع سرفه، عطسه و یا حرکت دادن ستون فقرات به صورت ناگهانی شدیدتر شود.
- بی حسی و سوزن سوزن شدن: فتق دیسک بین مهره ای اغلب باعث بی حسی و سوزن سوزن شدن در بخشی از بدن که اعصاب آن به علت فتق دیسک تحت فشار است، می شود.
- ضعف: ممکن است عضلاتی که توسط اعصاب تحت تاثیر قرار گرفته کنترل می شوند، تضعیف شوند. این اتفاق ممکن است باعث شود که شما تلو تلو بخورید یا احساس خال کردن زانو داشته باشید و یا توانایی شما برای بلند کردن و یا نگه داشتن اجسام مختل شود.
با مشاهده علائم بالا به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید. و در موارد زیر به صورت اورژانسی به پزشک و یا اورژانس مراجعه کنید:
- بدتر شدن علائم: اگر علائمی که در بالا ذکر شد به حدی شدید شود که دیگر قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نباشید.
- اختلال در عملکرد مثانه و یا روده: در برخی از انواع خاص فتق دیسک کمر ممکن است شما با بی اختیاری و یا مشکل در ادرار کردن مواجه شوید.
- بی حسی زینی: در این حالت، از دست دادن حس به صورت پیشرونده به بخش هایی از پا، ران و باسن منتقل می شود.(بخش هایی از بدن که در صورت سوار شدن بر است، زین اسب را لمس می کنند.)
علل دیسک کمر چه چیزهایی هستند؟
فتق دیسک کمر اغلب به علت وارد شدن تروماهای کوچک ناشی از وضعیت های غلط نشستن و ایستادن در حین فعالیت های روزمره و بلند کردن اجسام سنگین بع روش نادرست اتفاق میفتد .افزایش سن و ساییدگی و استهلاک ناشی از افزایش سن نیز از دیگر عوامل فتق دیسک محسوب می شود . با افزایش سن، دیسک کمر بخشی از آب خود را از دست می دهد. این حالت باعث می شود که انعطاف پذیری دیسک ها کمتر شده و در معرض پاره شدن قرار بگیرند و در چنین شرایطی ممکن است با یک فشار و یا چرخش کوچک نیز با پارگی دیسک مواجه شوید.در افراد جوان تر هم احتمال فتق دیسک شدید وجود دارد با این تفاوت که در جوانتر ها چون دیسک ها آبدارترند احتمال فتق قسمت نرم دیسک بیشتر است ولی در افراد مسن بیشتر قسمت سخت دیسک دچار فتق می شود .
در بسیاری از افراد علت اصلی فتق دیسک کمر ناشناخته است و عوامل ژنتیکی نیز دخیلند.گاهی اوقات ممکن است بلند کردن اجسام بزرگ و سنگین توسط عضلات کمر (به جای بلند کردن آنها با استفاده از عضلات ران و پا) باعث فتق دیسک کمر شود. به ندرت حوادثی مانند سقوط از بلندی و یا ضربه به پشت می توانند باعث فتق دیسک کمر شوند.
عوامل خطر فتق دیسک کمر چه چیزهایی هستند؟
عواملی که خطر ابتلا به فتق دیسک بین مهره ای را افزایش می دهند عبارتند از:
- وزن: اضافه وزن منجر به افزایش فشار وارد آمده به دیسک ها می شود.
- شغل: افرادی که ساعت های طولانی در وضعیت ثابت نشسته قرار می گیرند مثل راننده ها یا کارمندان بانک و شرکت ها.
- افراد با مشاغل سخت بدنی بیشتر در معرض ابتلا به فتق دیسک بین مهره ای هستند. بلند کردن، کشیدن، خم و راست شدن و یا چرخیدن های مکرر نیز می تواند این خطر را افزایش دهد.
- ژنتیک: برخی از افراد استعداد ابتلا به فتق دیسک کمر را از والدینشان به ارث می برند.در این افراد معمولا بصورت ژنتیکی قوس ستون فقرات کمری و گردنی کم است و دیسکها تمایل دارند به عقب فتق پیدا کنند.
تشخیص فتق دیسک کمر چگونه است؟
در معاینات استاندارد فیزیوتراپی و پزشکی ، معاینه کننده ستون فقرات شما را با احتیاط معاینه می کند. او ممکن است از شما بخواهد که به پشت دراز بکشید و پاهای خود را در موقعیت های مختلف تکان بدهید تا فیزیکال تراپیست بتواند عامل درد را تشخیص بدهد. همچنین ممکن است پزشک یا فیزیوتراپیست عصب های شما را نیز از طریق روش های زیر بررسی کند:
- رفلکس
- قدرت عضلانی
- توانایی در راه رفتن
- توانایی احساس لمس شدن، احساس برخورد جسم نوک تیز و احساس لرزش
در اغلب موارد برای تشخیص فتق دیسک کمر تنها معاینات و سوابق پزشکی برای تشخیص آن کفایت می کند. اما اگر پزشک یا فیزیوتراپیست برای تشخیص وضعیت موجود مشکوک باشد ممکن است آزمون های دیگری را نیز تجویز کند. این آزمون ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تست های تصویر برداری از جمله:
- تصویربرداری به کمک اشعه ایکس
- CT اسکن
- MRI
- تصویر برداری به کمک ماده حاجب
- تست های عصبی که ممکن است شامل الکترومیوگرام و اندازه گیری میزان هدایت عصبی باشند. این آزمون ها می توانند به تعیین محل دقیق آسیب عصبی کمک کنند.
درمان دیسک کمر چگونه است؟
عمدتا رعایت نکات پیشگیرانه مانند اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت های دردناک و استفاده برنامه ریزی شده از مسکن ها می توانند علائم 9 نفر از هر 10 نفر مبتلا به فتق دیسک بین مهره ای را تسکین دهند.
برخی از داروهای مورد استفاده در درمان دیسک کمر عبارتند از:
- مسکن های بدون نسخه که معمولا برای تسکین درد های خفیف و متوسط مورد استفاده قرار می گیرند.
- مسکن های قوی تر: اگر با استفاده از مسکن های بدون نسخه درد شما تسکین پیدا نکرد ممکن است پزشک مسکن های قوی تری را برای شما تجویز کند. خواب آلودگی، تهوع، گیجی و یبوست از جمله عوارض جانبی احتمالی این گونه دارو ها هستند.
- داروهای مخصوص آسیب های عصبی. این دارو ها نسبت به مسکن های قوی عوارض جانبی کمتری دارند لذا تمایل برای تجویز آنها بیشتر است.
- شل کننده های عضلانی: اگر شما با اسپاسم عضلانی مواجه باشید، ممکن است پزشک برای شما شل کننده های عضلانی تجویز کند. خواب آلودگی و سرگیجه از عوارض جانبی احتمالی این گونه دارو ها هستند.
- تزریق کورتیزون: ممکن است پزشک داروی ویژه ای را برای تزریق مستقیم به قسمت اطراف اعصاب نخاعی شما تجویز کند. استفاده از تصویر برداری پزشکی به تزریق کننده کمک می کند که این کار را به روشی ایمن تر انجام دهد. گاهی اوقات ممکن است پزشک یک دوره استروئید خوراکی را به منظور کاهش ورم و التهاب برای شما تجویز کند.
- ولی بهترین درمان برای عبور از این مشکل استراحت و مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی است، چون استفاده تنها از مسکن ها سرپوش گذاشتن روی علت درد است و ممکن است باعث تشدید فتق دیسک شود و کار از کار بگذرد و عمل جراحی تنها راه چاره باشد که بالطبع عوارض ناشی از عمل برای بیمار خواهد ماند و ممکن است نتیجه دلخواه به دست نیاید.
فیزیوتراپیست ها می توانند حرکات و وضعیت هایی را به شما یاد بدهند که شما بتوانید به کمک آنها بدون استفاده از دارو درد ناشی از فتق دیسک بین مهره های خود را به حداقل برسانید. ممکن است فیزیوتراپیست ها موارد زیر را به شما توصیه کنند:
- استفاده از گرما و یا سرما
- آموزش برخی حرکات کششی و انجام مانورهای ماهرانه دستی و تخصصی روی مهره ها
- درای نیدلینگ (سوزنکاری خشک) برای آزاد کزدن عضلات و عصب های درگیر و کاهش درد و اسپاسم
- استفاده از نوارهای کینزیوتیپ در مسیر عصب
- استفاده از امواج اولتراسوند
- تحریکات الکتریکی
- استفاده کوتاه مدت از اورتز های حمایتی در گردن و کمر
درمان فتق دیسک کمر به کمک عمل جراحی
تعداد اندکی از افراد مجبور به انجام حمل جراحی فتق دیسک کمر می شوند. ممکن است فیزیوتراپیست بعد از امتحان کردن شش هفته روش های درمانی معمول و جواب نگرفتن به شما پیشنهاد مشاوره با یک جراح ستون فقرات بدهد. علل خصوص اگر موارد زیر به صورت تدریجی در حال بدتر شدن باشند:
- بی حسی و ضعف
- اشکال در ایستادن و راه رفتن
- از دست دادن کنترل مثانه و روده
- لاغر شدن شدید اندام
در بسیاری از موارد توسط عمل جراحی تنها بخش بیرون زده دیسک کمر خارج می شود. با این حال در مواردی بسیار نادر پزشک مجبور به حذف کامل کل دیسک می شود. در این حالت از لوازم و تجهیزات مخصوصی برای ثابت کردن مهره ها استفاده می شود. در مواردی بسیار نادر ممکن است جراح از دیسک های مصنوعی استفاده کند.در درمان بیمار توسط فیزیکال تراپیست های ماهر حتی الامکان سعی می شود درمان بصورت غیر جراحی و با کمترین عوارض جانبی انجام شود و بیمار با رعایت برخی نکات و انجام دادن برخی تمرینات بصورت مادام العمر به زندگی عادی خویش به سلامت برگردد.
تغییر سبک زندگی و درمان های خانگی فتق دیسک کمر
- از گرما یا سرما استفاده کنید. در ابتدا برای تسکین درد و ورم بخصوص هفته اول می توانید از کیسه های آب سرد استفاده کنید. پس از چند روز برای افزایش احساس آرامش و راحتی با تجویز فیزیکال تراپیست می توانید از کیسه های آب گرم استفاده کنید.
- استراحت بصورت دراز کشیده . چون استراحت بیش از حد در رختخواب ممکن است به ضعف عضلات منجر شود سعی کنید در طول دوره درمان از انجام فعالیت هایی که درد شما را بدتر می کنند، بپرهیزیدو فقط در صورتیکه درد نداشته باشید اجازه راه رفتن دارید . از استراحت بصورت نشسته پرهیز کنید .
پیشگیری از فتق دیسک کمر چگونه است؟
برای پیشگیری از فتق دیسک بین مهره ها موارد زیر را انجام دهید:
- ورزش کنید. تقویت عضلات به ثبات و حمایت از ستون فقرات کمک می کند.
- در وضعیت های خوب بدنی قرار بگیرید (برای نشستن، ایستادن و دراز کشیدن) وضعیت های خوب فشار را بر روی ستون فقرات کم می کنند. حتما به یاد داشته باشید که حالت نشستن خود را تصحیح کنید و در هنگام بلند کردن اجسام از ران ها و پاهای خود کمک بگیرید نه کمرتان.
- حفظ وزن سالم: اضافه وزن باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و افزایش احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر می شود.