این روزها تقریبا همه می‌دانند ریشه بسیاری از بیماری‌ها در نداشتن تغذیه سالم و کم‌تحرکی است، یعنی با داشتن برنامه غذایی درست میتوان سپری در برابر بسیاری از بیماری‌ها ساخت. درواقع، همه قسمت‌های حیاتی بدن برای دور ماندن از اختلال کارکرد به غذای سالم نیاز دارند.
دو بخش که بویژه در کهنسالی بسیار آسیب می‌بینند، غضروف و مفاصل هستند. جالب آن که بررسی‌های بی‌شماری نشان داده است رژیم غذایی نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های غضروف و مفاصل دارد. به بیان دیگر، ثابت شده است با بهره‌گیری از یک رژیم غذایی اصولی میتوان به ترمیم آسیب‌های غضروف و مفاصل کمک کرد. البته تردیدی وجود ندارد آسیب‌های غضروفی در افرادی که مبتلا به چاقی و اضافه وزن هستند، بیشتر دیده می‌شود؛ چراکه بافت چربی انباشته شده در بدن از خود مواد التهاب‌زایی تولید می‌کند که احتمال بروز التهاب در همه مفاصل بدنرا تشدید می‌کند.
دکتر محمد هاشمی، متخصص بهداشت عمومی و تغذیه نیز با تاکید بر اینکه خطر ابتلا به آرتروز یا تخریب بافت غضروفی بین مفاصل نیز با نداشتن تحرک و تغذیه مناسب تشدید می‌شود، در این‌باره می‌گوید: پیشگیری از ابتلا به آرتروز به مراتب ساده‌تر از درمان آن است. پیشگیری از این بیماری از یکسو به اصلاح حرکات برای کاهش فشار به مفاصل بازمی‌گردد که با انجام تمرینات ورزشی و کاهش وزن ممکن است. از سوی دیگر نیز با اتخاذ شیوه درست تغذیه میتوان غضروف‌ها را ترمیم کرد.
به اندازه کافی آب بخورید
جالب است بدانید اولین و مهم‌ترین عامل تغذیه‌ای برای حفظ سلامت غضروف‌ها آب است.
به همین علت، هاشمی توضیح می‌دهد: آب یکی از اجزای اصلی تشکیل‌دهنده غضروف‌ها و کمبود آن ازجمله علل پیدایش تخریب در این اندام است. نوشیدن روزانه دو لیتر آب در افراد بالغ، نیاز بدن را به این ماده برای مصارف مختلف ازجمله حفاظت از مفاصل تامین می‌کند. حتی مطالعات نشان می‌دهد کم‌آبی بدن به خشکی غضروف و کند شدن روند ترمیم آن منجر می‌شود.
این متخصص تغذیه تأکید می‌کند: البته استحکام و تقویت ساختار پروتئینی غضروف به تامین منابع ویتامین C نیز بستگی دارد؛ یعنی در حضور این ویتامین، ساختار غضروفی بدن استحکام بیشتری پیدا می‌کند. به همین علت، ویتامین Cعلاوه بر اثرات مفید دیگری که در بدن دارد می‌تواند به سلامت مفاصل نیز کمک کند.
مفاصل بدن، منابع پروتئینی می‌خواهند
همه مادرها از کودکی به فرزندانشان می‌گویند اگر گوشت نخوری بزرگ و قوی نمی‌شوی. این تأکید از جهاتی درست است؛ چراکه تقویت استخوان‌ها، مفاصل و ساختارهای غضروفی بدن به تامین منابع پروتئینی وابسته است. البته گوشت‌های سفید، سویا و حبوبات از منابع کم‌ضررتری برای تامین پروتئین مورد نیاز بدن شناخته می‌شوند.
در این خصوص دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی، باور عمومی موجود نسبت به مصرف کله پاچه و پای مرغ را برای تقویت مفاصل و استخوان رد می‌کند و می‌گوید: ژلاتین موجود در پاچه یا پای مرغ، اثرات ثابت شده‌ای در استحکام غضروف‌ها ندارد و در عوض به خاطر چربی و کالری بالا ممکن است، نه‌تنها برای سلامت مصرف‌کننده مضر باشد، بلکه اضافه وزن عاملی برای تخریب مفاصل نیز محسوب شود، ولی انواع دیگر ژلاتین به دلیل داشتن نوعی اسید آمینه مفید برای استخوان‌ها و مفاصل (لیزین) نقش مفیدی در تقویت ساختارهای مفصلی بدن دارند. منابع غنی لیزین شامل لبنیات، تخم‌مرغ، گوشت‌ها و حبوبات می‌شود.
لبنیات کم‌چرب و ماهی بخورید
مصرف لبنیاب کم‌چرب نه‌تنها به تامین بخشی از پروتئین مورد نیاز بدن ما به لحاظ داشتن کلسیم کمک می‌کند، بلکه خوراکی مفیدی نیز برای سلامت غضروف‌ها به حساب می‌آید. البته در گروه اندکی از افراد نیز به لحاظ حساسیت به پروتئین شیر گاو، مصرف آن می‌تواند اثر مخرب داشته باشد. ناگفته نماند مصرف سبزیجات خانواده کلم بویژه کلم بروکلی را نباید نادیده گرفت؛ چراکه این گروه از سبزیجات از یکسو تامین‌کننده کلسیم بدن هستند و از سوی دیگر منابع غنی آنتی‌اکسیدانی محسوب می‌شوند که تاثیر عوامل التهابی را کاهش می‌دهند و اجازه نمی‌دهند به مفاصل آسیب برسد.
این متخصص بهداشت عمومی و تغذیه می‌افزاید: یکی دیگر از مواد اولیه ضروری برای غضروف‌سازی، اسید چرب امگا3 است که در غذاهای دریایی و گردو فراوان یافت می‌شود. حتی نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد اسیدهای چرب حاوی امگا3، خاصیت ضد التهابی دارند و به کاهش التهاب، درد و خشکی مفاصل کمک می‌کنند. همچنین مصرف میگو نیز می‌تواند در سلامت این اندام‌ها موثر باشد.
منابع آنتی‌اکسیدانی را دریابید
نتایج مطالعات نشان می‌دهد آنتی‌اکسیدان‌ها مانع روند تخریبی غضروف و مفاصل می‌شوند. در این خصوص منابع ویتامین‌هایC، A، E و سلنیوم بسیار موثر شناخته می‌شود؛ بنابراین تا آنجا که ممکن است در رژیم غذایی باید از سبزی‌ها و میوه‌های تازه، مغزها و دانه‌ها که از منابع اصلی این ترکیبات آنتی‌اکسیدانی محسوب می‌شوند، استفاده کرد.
در ارتباط با تامین ویتامین C نیز مهم‌ترین نکته، غافل نشدن از مصرف میوه و سبزیجات است؛ زیرا اگر این ویتامین به میزان کافی دریافت نشود بقیه مواد اولیه لازم برای سلامت غضروف‌ها نیز جذب ساختار اسکلتی و غضروفی بدن نمی‌شوند.
دکتر هاشمی با تائید این مساله اظهار می‌کند: مرکبات، سبزیجات برگ سبز، توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی و انواع فلفل از عمده‌ترین منبع ویتامین C در مواد خوراکی محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به نقش ویتامین D نیز در استحکام غضروف‌ها و استخوان‌ها می‌افزاید: تابش مستقیم نور آفتاب بهترین و در دسترس‌ترین منبع برای تامین این ویتامین به شمار می‌رود؛ البته نباید از مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین D بویژه ماهی‌ها و تخم‌مرغ و در صورت نیاز مکمل‌های ویتامین D غافل شد.
فراموش نکنید گرچه رعایت رژیم غذایی سالم و داشتن تحرک منظم روزانه به سلامت مفاصل بسیار کمک می‌کند، اما خودداری از مصرف اسیدهای چرب اشباع، کاهش مصرف نمک و شکر و خودداری از استعمال دخانیات نیز در جلوگیری از تخریب مفاصل بسیار موثر است.
