شاید برایتان پیش آمده که به طور ناگهانی و به دنبال حرکت پیچشی یا وارد آمدن فشار زیاد به کمر، عضلات کمرتان میگیرد و در اصطلاح قفل میشود به طوری که از شدت درد قادر به هیچ نوعی حرکتی نیستید.
در واقع، یکی از علل شایع کمردرد و گردن درد، درگیری مفاصلی است که ممکن است به صورت درد حاد و حالت قفلشدن در کمر یا گردن بروز کند. درد شخص در این وضعیت، حتی با خم شدن به عقب یا خوابیدن به شکم بدتر میشود.
شاید در ابتدا بسیاری چنین دردی را ناشی از دیسک کمری بدانند، در حالی که این درد ناشی از یک بیماری التهابی در ستون مهرههاست که از اختلال عملکرد مفاصل بینمهرهای پشتی یا «فاست» ناشی میشود. این بیماری که سندرم مفاصل فاست نام دارد با ایجاد درد و محدودیت حرکتی در ستون مهرهها بروز میکند.
دکتر پرهام پارسانژاد، فیزیوتراپیست در گفتوگو با جامجم با اشاره به این که هرگونه اشکال در حرکات مفاصل فاست عملکرد طبیعی دیسکهای بینمهرهای را نیز مختل میکند، میگوید: مفاصل فاست به صورت جفت و در راست و چپ قسمت پشتی ستون فقرات واقع شدهاند و حرکات مهرهها روی هم از طریق این مفاصل صورت میگیرد. این مفاصل از سطوح مفصلی مهرههای بالا و پایین، کپسول و غضروف مفصلی و مایع داخل مفصلی تشکیل شدهاند و اختلال عملکردشان یکی از شایعترین علل دردهای ستون فقرات کمری، پشتی و گردنی است.
عضو هیات مدیره انجمن فیزیوتراپی استان تهران میافزاید: هر عاملی که حرکت این مفاصل را دچار اختلال کند باعث محدودیت این مفاصل و ایجاد درد در این ناحیه میشود. قفلشدن مفاصل فاست، التهاب و تورم در این مفاصل، ساییدگی غضروف مفصلی و آرتروز این مفاصل، کوتاهی و چسبندگی کپسول بین مفصلی و اسپاسم و گرفتگی عضلات در این ناحیه از علل مهم محدودیت این مفاصل و ایجاد درد است.
از لق شدن تا قفلشدن مفاصل بینمهرهای
گاهی لق شدن و تحرک بیش از حد مفاصل بینمهرهای کمر با ایجاد درد شدید در این ناحیه همراه میشود.
دکتر پرهام با بیان این مطلب میافزاید: شکستگی، دررفتگی و کشیدگی رباطها یا بیماریهایی مانند روماتیسم مفصلی میتواند به لق شدن مفاصل بینمهرهای کمر منجر شود. از سوی دیگر، حرکات و چرخشهای ناگهانی و غیرمنتظره مانند ندیدن چاله در مسیر راه رفتن و کنترل عضلانی نامناسب، بخصوص زمانی که بیمار سابقه مشکل در این ناحیه را داشته باشد یا عضلاتش در این قسمت ستون فقرات ضعیف باشد، سبب قفلشدن این مفاصل میشود.
این فیزیوتراپیست تاکید میکند: درد ناشی از قفلشدن مفاصل فاست گردن در ناحیه گردن، شانه و بالای بازو نیز احساس میشود. در حالی که درد فاستهای کمر علاوه بر کمر ممکن است در باسن و رانها احساس شود که ممکن است با دردهای ناشی از بیرونزدگی دیسک و سیاتیک اشتباه گرفته شود. قفلشدگی فاستها سبب سختشدن حرکت ستون فقرات میشود و اگر مثلا این مفاصل در حالت خمشدن مهره به جلو قفل شده باشند، صافشدن به سمت عقب امکانپذیر نیست.
تشخیص درست و درمان سندرم مفاصل کمر
به گفته دکتر پرهام، متخصصان فیزیوتراپیست میتوانند با لمس یکایک مفاصل بینمهرهای کمر و معاینه حرکات آنها، موضع درگیر را پیدا کرده و دریابند در کدامیک قفلشدگی، خشکی یا لقی وجود دارد. از طریق انجام رادیوگرافی، سیتیاسکن و امآرآی نیز میتوان التهاب مفصلی و شکستگی در این مفاصل را نشان داد، اما این روشهای تشخیصی قادر به نشان دادن قفلشدگی مفصل نیستند.
وی با تاکید بر این که پس از تشخیص قفلشدگی فاستها، فیزیوتراپیست بسادگی میتواند آنها را درمان کند، توضیح میدهد: این کار با تکنیکهای دستی ساده، سریع و بدون درد قابل انجام است.
سپس برای تقویت عضلات و بازگرداندن حرکات طبیعی، تمرینهای لازم به بیمار آموزش داده میشود تا این قفلشدن دوباره بیمار را گرفتار نکند. از دیگر تکنیکهای مؤثری که متخصصان فیزیوتراپیست برای کاهش درد و اسپاسم ناشی از این آسیبها به کار میگیرند سوزن زدن خشک است که ممکن است همراه با تحرکات الکتریکی اعمال شود.
این متخصص فیزیوتراپی تاکید میکند: اگر فاستها قفل نبوده و برعکس لق و حرکت بیش از حد داشته باشند و این حرکت بیش از اندازه به ساختارهای اطراف ستون فقرات فشار آورده و باعث درد آن نواحی شود، فیزیوتراپیست برای درمان به سراغ تکنیکهای ثباتدهنده و آموزش تمرینات ثباتی و کنترل عضلانی میرود که درمان این آسیب زمان بیشتری نیاز دارد. در چنین شرایطی باید قدرت عضلات ثباتدهنده و کنترل عضلانی به مرور به حالت طبیعی بازگردد و بیمار نیز به طور مرتب، طبق دستور فیزیوتراپیست تمریناتش را در منزل انجام دهد.
ACLچیست؟
ACL یا (Anterior Cruciate Ligament) یکی از چهار رباط زانو است که برای ثبات زانو بسیار مهم است.ACL از مواد فیبری ساخته شده و تحرک مفصل زانو را کنترل میکند. یکی از رایج ترین مشکلات مربوط به زانو، آسیب و پارگی ACL است.
عوامل آسیب دیدگی
مصدومیت زانو و آسیب ACL معمولا در ورزش رخ میدهد، حدود 80% از آسیب های ACL جزو صدمات بدون برخورد (non-contact) هستند، این بدین معناست که آسیب بدون برخورد و تماس با بازیکن دیگر رخ میدهد. آسیب ACL اغلب هنگام پرش یا فرود آمدن رخ میدهد.
آمار نشان میدهد که ورزشکاران زن بیشتر در معرض خطر پارگی ACL هستند، متاسفانه دلیل قطعی این امر مشخص نشده، اما از عواملی مانند قدرت، موارد بیومکتنیکی و هورمون نام برده اند.
علائم
بیمارانی که دچار آسیب های ACL میشوند، هنگام راه رفتن،دچار بی ثباتی زانو (در اصلاح خالی کردن زانو) میشوند.
درمعاینه بالینی توسط پزشک و یا فیزیوتراپ میزان آسیب دیدگی ACL تشخیص داده میشود،MRI نیز برخلاف اشعه X میتواند کمک بسیاری به تعیین میزان آسیب دیدگی کند.
همچنین کبودی استخوان و صدمه به مینیسک همراه با آسیب دیدگی ACL مشاهده میشود.
چگونه آسیب دیدگی ACL درمان میشود؟
بسیاری از بیماران با گذشت چند روز و یا چند هفته با کاهش تورم زانو احساس بهتری پیدا میکنند این درحالتیست که همچنان بی ثباتی زانو هنگام راه رفتن آنان را آزار میدهد.
در برخی موارد از جراحی بازسازی و ترمیم ACL نیز برای درمان بهره میگیرند، اما چند عامل را قبل از تصمیم به جراحی حتما باید مورد توجه قرار داد:
اگر شما مجبور به انجام ورزش به طور حرفه ای ویا فعالیت خاصی که نیاز به عملکرد کامل زانو دارد نیستید، نیازی به عمل جراحی ندارید.
فیزیوتراپی و ترمیم ACL
بهترین راه برای جلوگیری از جراحی ترمیم ACL، انجام برنامه منظم و جامع توانبخشی است که شامل تقویت پا، تحریکات درونی عضو، بازآموزی تعادل و چابکی عضو مصدوم وافزایش قدرت عملکردی میباشد. فیزیوتراپ یک متخصص در زمینه انواع تمرینات مناسب ترمیم ACL است.
هدف فیزیوتراپ در تمرینات مربوط به ACL
تمرین دوم:
بر روی دست ها و زانوهایتان بروید.اجازه دهید شکم تان خم شود. اجازه دهید کمرتان به سمت پایین خمیده شود.این موقعیت را برای ۵ ثانیه نگهدارید.سپس کمرخود را قوس دهید.برای ۵ ثانیه نگهدارید. این حرکت را ۲ ست ۱۵ تکراری انجام دهید.
تمرین سوم:
بر روی زانو و دست تان قرار بگیرید. عضلات شکم خود را منقبض کنید تا ستون فقرات سفت گردد. در حال حفظ این حالت یک دست و پای مخالف را دور از بدن بلند کنید. این حالت رابه مدت ۵ ثانیه نگهدارید. باز و پاهایتان را به آرامی پایین بیاورید و حرکت را درطرف مقابل انجام دهید.این حرکت را ۱۰ بار برای هرطرف انجام دهید.
تمرین چهارم :
به پشت بر روی کف اتاق با زانوهای خم دراز بکشید در حالی که کف پاها برروی زمین باشد. شکم خود را به داخل بکشید و کمر خود را بر روی کف فشاردهید،پشت شما وسیع تر می شود. این حالت را ۱۵ ثانیه نگهدارید سپس آرام بگیرید. این حرکت را برای ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.
تمرین پنجم:
با زانوهای خم و پاهای قرارداده شده روی کف اتاق به روی پشت دراز بکشید. شکم خود را منقبض کنید و عضلات شکم را منقبض کنید. با دست های کشیده به بیرون درمقابل خود،بالاتنه خود رابه سمت جلوخم کنید تاشانه هایتان از کف اتاق جدا شود. این حالت را ۳ ثانیه نگه دارید. نفس خود را متوقف نکنید. این به شما کمک می کند هنگام بالا آوردن شانه هایتان به بیرون نفس بکشید. به پشت بر روی کف آرام بگیرید. این حرکت را ۱۰ بار انجام دهید. ۲ ست با ۱۵ تکرار انجام دهید. برای به چالش کشیدن خود دست هایتان در پشت سر محکم بگیرید و آرنج ها را به طرفین بدن بیرون نگه دارید.
تمرین ششم :
با زانوهای خمیده به پشت دراز بکشید.مچ یک پار را بر روی زانوی پای دیگر قرار دهید. کشاله ران پای پایین تر را بگیرید و به سمت سینه خود بکشید. کششی در طول کپل و احتمالا" بیرون لگن خاصره احساس خواهید کرد. کشش را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید. حرکت را ۳ بار بر روی هر پا انجام دهید.
تمرین هفتم:
دمر روی زمین دراز بکشید برای ۵ دقیقه. اگر این حرکت بسیار آسیب زننده می باشد یک بالش زیر شکم قرار دهید. این حرکت درد ران و پشت را کاهش میدهد.زمانی که بدون بالش به مدت ۵ دقیقه دراز بکشید، می توانید حرکت ب این تمرین را ادامه دهید.
بعد از دراز کشیدن بر روی شکم به مدت ۵ دقیقه، برای ۵ دقیقه دیگر بر روی آرنج ها به سمت بالا تکیه دهید. اگر بتوانید این حرکت را بدون درد بیشتر در ناحیه ران و کپل انجام دهید می توانید قسمت سوم این تمرین را انجام دهید.
با دست های زیر شانه بر روی شکم دراز بکشید. سپس دست های خود را به پایین فشار داده و آرنج های را باز کنید در حالی که کپل بر روی کف قرار دارد. برای ۱ ثانیه نگه دارید و خود را به سمت کف پایین بیاورید. ۳ الی ۵ ست ۱۰ تکرار انجام دهید. ما بین هر ست ۱ دقیقه استراحت کنید.هیچ گونه دردی در ناحیه پاها نخواهید داشت وقتی این حرکت را انجام دهید اما کمی احساس درد در ناحیه کمر طبیعی خواهد بود.این حرکت را در چند بار در روز انجام دهید.